«Η πορεία προς την κατάκτηση της δημιουργικής πράξης προϋποθέτει εργατικότητα»

(Συνέντευξη του Δημήτρη Μανίνη στην εφημερίδα Liberal και την Αναστασία Τσιβγούλη)

Ανάμεσα σε πινέλα, καμβάδες και τη μυρωδιά από νέφτι και λάδι που έχει διαποτίσει το χώρο, επτά νέοι μαθητές ζωγραφικής παρακολουθούν ένα βίντεο κοινωνικού μηνύματος με έντονο το δραματικό στοιχείο. Ενήλικες όλοι, παροτρύνονται από το δάσκαλό τους Δημήτρη Μανίνη να απεκδυθούν εντός της αίθουσας τους καθημερινούς τους ρόλους.

«Συγκινητικό»... «ωραίο»... ακούγεται από δύο μαθητές και αυτόματα, ομογενοποιείται η άποψη και στους υπόλοιπους που έχουν προσδεθεί στην ασφάλεια της αρχικής βεβαιότητας για ένα, ωστόσο, αμφιβόλου ποιότητας θέαμα. Το μάθημα προς την αυτογνωσία και το μοναχικό δρόμο της τέχνης ξεκινά. Πριν πιάσουν το πινέλο, πρέπει να μάθουν να βλέπουν. Μόνο με τα δικά τους μάτια.

«Οι άνθρωποι κατα κανόνα δε διαθέτουν ταυτότητα, δηλαδή, δε διαθέτουν "είναι". Στη θέση του υπάρχουν διαστρωματώσεις από στερεότυπα. Δουλειά μου είναι να επιχειρήσω την αφαίρεση των στρωμάτων των στερεοτύπων, ώστε να φτάσουν στον πυρήνα της υπάρξεώς τους -δηλαδή, στην πραγματικότητα της ''μαγικής ηλικίας'' (την παιδική ηλικία). Πρόκειται για το μοναδικό παράδεισο επί Γης στον οποίο ζει ο άνθρωπος -εφόσον βέβαια δεν είχε οδυνηρά γεγονότα στην παιδική του ηλικία. Και δεν αναφέρομαι σε παλινδρόμιση και καθήλωση, αλλά, στην αναζήτηση και πάλι της αθωότητας, αφού πλέον ο άνθρωπος έχει "μολυνθεί" από τη γνώση που προέρχεται από τα γεγονότα της ζωής», λέει ο Δημήτρης Μανίνης.

Αλλάζουν οι μαθητές μέσα από αυτή τη διαδικασία; «Ναι, έτσι συμβαίνει. Μετά από έξι μήνες μαθημάτων, δηλώνουν ότι το βλέμμα τους έχει αλλάξει. Κι επειδή η πορεία προς την Τέχνη συνιστά ταυτοχρόνως διαδρομή αυτογνωσίας, το πρόβλημα εντοπίζεται μ' εκείνους που έχουν εγκαταστήσει την όποια ύπαρξη τους μέσα σε φυλακή υφίστης ασφαλείας, δηλαδή σε ένα ασφαλές βολικό πλέγμα δεσμεύσεων. Με άλλα λόγια,  στις προκατασκευές στερεοτύπων.

'Ερχονται για να γίνουν ζωγράφοι και είναι ενήλικες που, στην έως εκείνη τη στιγμή διαδρομή της ζωής τους, έχουν φορτωθεί κυρίως με πίκρες και ελάχιστες χαρές. Είναι αξιοθαύμαστο ότι μέσα απο αυτή την οδυνηρή πορεία ζωής διατήρησαν την ανάγκη για έκφραση. Τα πράγματα ξεκαθαρίζουν στο τέλος του τρίτου έως τις αρχές του τέταρτου έτους της μαθητείας τους. Κάπου εκεί, άλλοι αντιλαμβάνονται ότι δεν έχουν κουράγιο να συνεχίσουν την πορεία προς τη δημιουργική πράξη και άλλοι ότι είχαν μια λανθασμένη στόχευση.»

© Δημήτρης Μανίνης

Επτά απο τους μαθητές του έχουν κατακτήσει μιαν ατομική γλώσσα, έχουν εκθέσει σε ατομικές εκθέσεις και για να συμβεί αυτό, όπως τονίζει, υπήρξαν δραματικές αλλαγές εντός τους. Άλλοι δέκα, ετοιμάζουν την εξατομικευμένη εικαστική τους γλώσσα.

«Είχα πάνω απο 100 μαθητές σε διάστημα 16 ετών. Όσοι έφθασαν στον πυρήνα της ''μαγικής ηλικίας'' είναι όσοι ανέκτησαν την ταυτότητα τους. Αυτοί έγιναν ζωγράφοι. Η ανάκτηση της ταυτότητας απαιτεί εργατικότητα. Το ταλέντο και το πάθος δεν είναι αρκετά για την τέχνη.

 Η πορεία προς την κατάκτηση της δημιουργικής πράξης έχει ως προϋπόθεση επίσης την εργατικότητα. Διότι αφενός η ζωγραφική είναι και μαστορική και αφετέρου πολλά θεωρητικά ζητήματα επιλύονται μέσω της πρακτικής.

Απο την αρχή διευκρινίζω το εξής (καθώς απαγορεύεται η χρήση βελόνας): Αν επιχειρήσεις να σχεδιάσεις ένα ποτήρι και το αποτέλεσμα θυμίζει ποδήλατο, δεν είναι απαραίτητο να γίνεις ζωγράφος. Υπάρχουν και άλλοι δρόμοι να εκφραστείς.»

Ο Δημήτρης Μανίνης, «ο δάσκαλος», είναι ένας από τους σημαντικότερους εικαστικούς της γενιάς μας, σε μια διαδρομή που μετρά περίπου πέντε δεκαετίες. Περισσότεροι από 900 πίνακές του έχουν πουληθεί στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο με φανατικούς συλλέκτες των έργων του να είναι μερικοί από τους αγοραστές. Προσκεκλημένος της Βiennale στην Ιταλία από το διεθνές ίδρυμα εικαστικών Antonio dal Ponte, κεντρίζει το ενδιαφέρον κορυφαίων τεχνοκριτικών.

«Καλά τεκμηριωμένος και ταυτόχρονα συναρπαστικός εμφανίζεται ο φανταστικός κόσμος του Μανίνη, στον οποίο είναι αφιερωμένος ο πρώτος όροφος του εκθεσιακού χώρου. Ζωγραφίζει πράγματι φιγούρες γεμάτες πόνο, με χαρακτηριστικά ενός μυθικού εξπρεσιονισμού. Δηλαδή, ιδωμένες κάτω από την υπαρξιακή τους αγωνία, και το ίδιο πράττει στην περίπτωση των ζευγαριών.

Ο Μανίνης αποφεύγει τον κίνδυνο του ναΐφ, καθώς είναι προικισμένος με τη σκληρή και οξυδερκή σφραγίδα του ζωγράφου, πάντοτε εκφραστική, ικανή να προκαλέσει στον θεατή την αίσθηση της συγκίνησης και της συμπαράστασης για τους απεικονιζόμενους χαρακτήρες. 

Κι αυτοί οι χαρακτήρες, μερικές φορές αναφέρονται σε λαϊκά άτομα, όπως στο παράδειγμα του ακορντεονίστα στον πίνακα Κλόουν στην ακτή του 2004, είτε στην περίπτωση του πίνακα Η επιστροφή του 2009», αναφέρει ο Enzo di Martino στην εφημερίδα Gazzeta της Βενετίας.

Τα θέματα του Δημήτρη Μανίνη είναι ανθρωποκεντρικά ακόμη κι όταν ασχολείται με θέματα της θάλασσας, με τα αγαπημένα του καράβια.

«Επικρατεί ανθρωπομορφισμός. Με αφορούν οι άνθρωποι, δε μ' ενδιαφέρει ένα σύμπαν χωρίς ανθρώπους. Είναι υπαρκτοί χαρακτήρες. Βλέπω τον πυρήνα τους, την ιστορία και τα πάθη τους. Οι άνθρωποι ασυνειδήτως αναζητούν το μύθο πολύ περισσότερο σήμερα που οι κοινωνίες απογυμνώνονται από συναισθηματικού τύπου λειτουργικά εφόδια. Η εικαστική μου γλώσσα ελπίζω ότι είναι αυθύπαρκτη, ξεπερνώντας τις αρχικές επιρροές-στερεότυπα, επειδή εδώ και πολλά χρόνια έχω λάβει επαφή με τον πυρήνα μου. Δηλαδή πέραν της όποιας επιπόνου και επιμόνου μελέτης, διδάχθηκα πάρα πολλά απο την ίδια τη ζωή.»